Category: บทความ

ศรีบูรพา นามปากกาของ กุหลาบ สายประดิษฐ์ เป็นนักคิด นักเขียน นักหนังสือพิมพ์ นักมนุษยธรรม และนักต่อสู้เพื่อสิทธิ เสรีภาพและประชาธิปไตย ที่ได้รับการยกย่องอย่างสูงผู้หนึ่ง เขียนหนังสือทั้งร้อยแก้วร้อยกรอง โดยใช้ชื่อจริงและนามปากกาว่า “ศรีบูรพา” “อิสสรชน” “อุบาสก” ฯลฯ เป็นบุคคลผู้ยืนอยู่แถวหน้าสุดของวงการวัฒนธรรมในการสร้างสรรค์ ในการรณรงค์เพื่อเอกราช ประชาธิปไตย สิทธิเสรีภาพ ความเสมอภาค สันติภาพ และความถูกต้องเป็นธรรมในสังคม มีผลงานมากทั้งในด้านการเมือง ศาสนา ปรัชญา สังคม วิชาการ นวนิยาย เรื่องสั้น เรื่องแปล และบทกวี หลายเรื่องได้รับการพิมพ์ซ้ำหลายครั้ง จากอดีตเมื่อ ๗๐ กว่าปีก่อนจนปัจจุบันนี้ และมีผู้แปลเป็นภาษาต่างประเทศหลายภาษา นักคิด-นักเขียน ศรีบูรพา เป็นผู้สร้างสรรค์วรรณกรรมสะท้อนสังคม ปลุกเร้ามโนสำนึกและมนุษยธรรม นวนิยาย เช่น ลูกผู้ชาย ข้างหลังภาพ สงครามชีวิต จนกว่าเราจะพบกันอีก แลไปข้างหน้า เรื่องสั้น เช่น คำขานรับ ขอแรงหน่อยเถอะ กวีนิพนธ์ เช่น…

โดย สุชาติ สวัสดิ์ศรี “ผู้ใดเกิดมาเป็นสุภาพบุรุษ ผู้นั้นเกิดมาสำหรับคนอื่น” “ศรีบูรพา” : “เล่นกับไฟ” (พิมพ์ครั้งแรกในเสนาศึกษาและแผ่วิทยาศาสตร์ : เดือนสิงหาคม พ.ศ. ๒๔๗๑) “ความซื่อตรง คือความจริง ความจริง คือความซื่อตรง” กุหลาบ สายประดิษฐ์ : “มนุษยภาพ” (พิมพ์ครั้งแรกในศรีกรุง : ๑๐ มกราคม พ.ศ. ๒๔๗๔) ข้อมูลเกี่ยวกับประวัติชีวิตและผลงานของ กุหลาบ สายประดิษฐ์ ที่ค่อนข้างเป็นทางการครั้งแรก เป็นการเล่าและบันทึกมาจากผู้ใกล้ชิดโดยตรง คือจาก ชนิด สายประดิษฐ์ ผู้เป็นภรรยา และจาก พ.ญ. สุรภิณ ธนะโสภณ ผู้เป็นบุตรสาว (ซึ่งได้เก็บประวัติมาจากการเล่าของนางจำรัส นิมาภาส พี่สาวคนเดียวของ กุหลาบ สายประดิษฐ์ อีกต่อหนึ่ง) ข้อมูลจากความทรงจำทั้งสองส่วนนี้ เคยได้รับการตีพิมพ์ครั้งแรกในนิตยสาร โลกหนังสือ ปีที่ ๒ ฉบับที่ ๒ พฤศจิกายน…

โดย สุภา ศิริมานนท …ว่ากันตามที่จริง การที่เอาผมมาพูดถึงคุณกุหลาบ สายประดิษฐ์ ในวันนี้ดูไม่ค่อยจะจำเป็นเลย ผมเองก็เสมอเพียงศิษย์เล็กๆ คนหนึ่งของคุณกุหลาบ สายประดิษฐ์ และก็ได้มีโอกาสเป็นศิษย์ในช่วงระยะเวลาหนึ่งซึ่งไม่นานนักเท่านั้นเอง เห็นจะเป็นเพราะเหตุที่เป็นศิษย์และเป็นศิษย์ที่มีความเคารพเชิดชู ซึ่งได้พยายามศึกษาติดตามไต่เต้ามาในแนวทางที่คุณกุหลาบ สายประดิษฐ์ ได้ดำเนินและได้พากเพียรต่อสู้ตราบจนกระทั่ง คุณกุหลาบ สายประดิษฐ์ ได้สิ้นชีวิตไปในต่างประเทศนั่นเองดอกกระมัง พรรคพวกเพื่อนฝูงจึงได้ให้โอกาสแก่ผมมาพูดร่วมด้วยในพิธีซึ่งจัดขึ้นเพื่อเป็นการแสดงความระลึกถึงการเสียชีวิตของ กุหลาบ สายประดิษฐ์ เป็นรอบที่ ๒ ดังนั้นก่อนอื่นทีเดียว ผมขอย้ำความแน่ใจของท่านทั้งหลายในที่นี้ว่าผมเป็นเสมอเพียงศิษย์ของคุณกุหลาบ สายประดิษฐ์ และก็เป็นศิษย์ในทางงานหนังสือพิมพ์เท่านั้น คุณกุหลาบ สายประดิษฐ์ เป็นบุคคลที่มีวุฒิชั้นยอดๆ อยู่ในตัวหลายอย่างหลายด้าน เป็นนักหนังสือพิมพ์ เป็นนักประพันธ์ และเป็นนักปฏิวัติ ความเป็นนักหนังสือพิมพ์นั้น ในยุคสมัยของท่านก็ได้รับการยอมรับนับถือว่าเป็นนักหนังสือพิมพ์ชั้นหนึ่ง ประกอบภารกิจด้วยหลักวิชาและเกาะแน่นกับจริยธรรมแห่งอาชีวปฏิญาณ มีความเป็นธรรมในฐานะหัวหน้างาน และปฏิบัติตนเป็นแบบอย่างที่ดีงามแก่ผู้อยู่ใต้บังคับบัญชา แนะแนวและให้อนุสาส์นเท่าที่จะให้ได้ตามความเหมาะสม ความเป็นนักประพันธ์หรือนักเล่า ตลอดยุคสมัยของท่าน หรือแม้แต่ภายหลังจากการวายชนม์ของท่าน นวนิยายเหล่านั้นก็มีลักษณะนำยุคหรือล้ำยุคอยู่เสมอ เป็นแบบอย่างในทางการประพันธ์แก่นักประพันธ์รุ่นหลัง เป็นเครื่องจรรโลงใจแก่ผู้ได้อ่าน ถือได้โดยไม่มีทางผิดพลาดว่า คุณกุหลาบ สายประดิษฐ์ ในนามปากกา “ศรีบูรพา” เป็นนักประพันธ์ชั้นหนึ่งของวงการประพันธ์ไทย สำหรับในฐานะของนักปฏิวัตินั้น พจนาลัยของบุรุษอันดับหนึ่งของโลกหลายท่านที่ได้กล่าวไว้ต่อมรณกรรมของคุณกุหลาบ สายประดิษฐ์…

โดย สุพจน์ ด่านตระกูล นาม กุหลาบ สายประดิษฐ์ หรือ “ศรีบูรพา” เห็นจะไม่จำเป็นต้องแนะนำกัน ณ ที่นี้ เพราะคิดว่าคงมีหลายท่านที่จะเขียนแนะนำนามนี้อยู่แล้ว และถึงมาตรว่าจะไม่มีท่านผู้หนึ่งผู้ใดเขียนแนะนำ แต่ก็เชื่อว่านาม กุหลาบ สายประดิษฐ์ หรือ “ศรีบูรพา” ก็เป็นที่รู้จักของบรรดานักอ่านนักศึกษาการเมือง และท่านผู้แสวงหาสัจจะทั้งหลายเป็นอย่างดี  ในฐานะที่ กุหลาบ สายประดิษฐ์ หรือ “ศรีบูรพา” เป็นนักคิดนักเขียนและนักพูดที่ยืนหยัดอยู่ข้างฝ่ายประชาชนตลอดมา จุดยืนของเขาไม่เคยเปลี่ยนแปลงนับตั้งแต่ก้าวแรกที่เขาก้าวเข้ามาสู่บรรณโลก งานเขียนของเขาไม่ว่าจะเป็นงานด้านการเมืองโดยตรงหรือด้านนวนิยาย ล้วนเป็นงานที่รับใช้ผลประโยชน์ของชนชั้นสามัญชนโดยแท้  ถึงแม้ว่าในเบื้องต้นงานเขียนของเขาจะเป็นไปในลักษณะ “นามธรรม” หรือจิตนิยม นั่นก็เป็นเพราะว่าเขายังไม่รู้ซึ้งถึงสัจธรรมที่แท้จริง แต่โดยที่เขามีจิตใจรักความยุติธรรม จิตใจของเขาจึงรับใช้มวลชน เขาศึกษาและเขาก็รู้ว่า อะไรคือการรับใช้มวลชน  และดังนั้นในเบื้องปลาย งานเขียนของเขาจึงเป็นไปในลักษณะปรัชญา “รูปธรรม” หรือวัตถุนิยมโดยสมบูรณ์ เป็นงานเขียนที่เพื่อแก่การรังสรรค์สังคมโดยแท้จริง ณ ที่นี้ ข้าพเจ้าขอเล่าเรื่องราวบางตอนของคุณกุหลาบ สายประดิษฐ์ ในฐานะที่เคยร่วมชะตากรรมกันมาทั้งในคุกเรือนจำลหุโทษและคุกบางขวาง ในคดีขบวนการ ๑๐ พ.ย. เป็นเวลากว่า ๔ ปี นับแต่ปี พ.ศ.…

กรุณา กุศลาสั คุณกุหลาบ สายประดิษฐ์ หรือ “ศรีบูรพา”หรือ “อิสสรชน” ได้จากพวกเราไปแล้วตั้งแต่วันที่ ๑๖ มิถุนายน พ.ศ. ๒๕๑๗ เป็นการจากไปอย่างไม่มีวันกลับ พวกเราได้ทราบข่าวการมรณกรรมของคุณกุหลาบจากหน้ากระดาษหนังสือพิมพ์ ภายหลังจากที่คุณกุหลาบได้จากพวกเราไปแล้วประมาณหนึ่งสัปดาห์ ถ้าหากคุณชนิด สายประดิษฐ์ ภรรยาคู่ชีวิตของคุณกุหลาบ ไม่ส่งโทรเลขมายังคุณเสริมศรี เอกชัย นายกสมาคมหนังสือพิมพ์ พวกเราในประเทศไทยก็คงยังจะไม่ทราบเรื่องมรณกรรมของคุณกุหลาบกันไปอีกนาน อันที่จริงตั้งแต่สภาพเมืองไทยได้เปลี่ยนแปลงไปตั้งแต่วันที่ ๑๔ ตุลาคม พ.ศ. ๒๕๑๖ พวกเราก็หวังกันอยู่เสมอว่า คุณกุหลาบและคนไทยอีกหลายๆ คนที่ลี้ภัยการเมืองอยู่ในสาธารณรัฐประชาชนจีน คงจะได้เดินทางกลับมาสู่ธรณีไทยอันเป็นบ้านเกิดเมืองนอนในไม่ช้า พวกเราเคยปรารภถึงความเป็นห่วงคุณกุหลาบอยู่เสมอๆ เป็นพิเศษ เพราะทราบดีว่า คุณกุหลาบอยู่ในวัยสูงอายุและสุขภาพทั่วไปไม่สู้จะดีนัก แต่อนิจจา ! กงล้อชีวิตของคุณกุหลาบได้หยุดหมุนเอาในดินแดนต่างด้าวดินแดนที่เป็นร่มโพธิ์ร่มไทรให้แก่ชีวิตของคุณกุหลาบเป็นเวลาไม่น้อยกว่า ๑๖ ปี ข้าพเจ้ารู้จักกับคุณกุหลาบในสภาพและสถานการณ์ที่ค่อนข้างจะไม่เหมือนกับผู้อื่นอยู่สักหน่อย ก่อนพุทธศักราช ๒๕๐๐ ประมาณ ๒-๓ ปี ข้าพเจ้าถูกมนตร์ “กลิ่นน้ำหมึกและกระดาษพิมพ์” ดึงดูดให้มามีชีวิตเป็นนักหนังสือพิมพ์กับเขาด้วยคนหนึ่ง ข้าพเจ้าประจำอยู่กับหนังสือพิมพ์เสถียรภาพ รายวัน ซึ่งมีคุณสังข์ พัธโนทัย เป็นบรรณาธิการ  ระยะนั้นเป็นช่วงเวลาที่…

พระไพศาล วิสาโ เมื่อยังเด็ก ข้าพเจ้าชอบไปร้านหนังสือย่านวังบูรพาและเวิ้งนครเขษม โดยเฉพาะในช่วงเทศกาลลดราคา ดังนั้นจึงคุ้นเคยกับชื่อ “ศรีบูรพา” ซึ่งในเวลานั้นมีผลงานด้านนวนิยายตีพิมพ์ป็นหนังสือปกแข็งอยู่หลายเล่มด้วยกัน  จัดได้ว่าเป็นนักเขียนยอดนิยมที่หนอนหนังสือย่อมรู้จัก  แต่ข้าพเจ้าหาได้เคยอ่านงานของศรีบูรพาไม่ เพราะเข้าใจว่าเป็นนวนิยายแบบรักๆ ใคร่ๆ ซึ่งน่าจะเหมาะกับผู้หญิงมากกว่า  เวลานั้นข้าพเจ้าไม่รู้เรื่องอะไรเกี่ยวกับ กุหลาบ สายประดิษฐ์ ทั้งสิ้นจนกระทั่งได้มาอ่านวารสารวรรณกรรมเพื่อชีวิต และสังคมศาสตร์ปริทัศน์ โดยเฉพาะฉบับหลังนั้นก่อนเหตุการณ์ ๑๔ ตุลาคม พ.ศ. ๒๕๑๖ เพียง ๓ เดือน ได้ตีพิมพ์บทความเกี่ยวกับ กุหลาบ สายประดิษฐ์ จากความทรงจำของ ยศ วัชรเสถียร รวมทั้งมุมมองของ วิทยากร เชียงกูล ต่อนวนิยายของศรีบูรพา  ถึงตอนนั้นข้าพเจ้าจึงได้รู้จัก “ศรีบูรพา”ในอีกแง่มุมหนึ่ง คือในฐานะนักเขียนหัวก้าวหน้า และได้รู้จัก กุหลาบ สายประดิษฐ์ ในฐานะนักหนังสือพิมพ์ผู้ต่อสู้เพื่อประชาธิปไตย เสรีภาพ และความเป็นธรรมในสังคม เมื่อมีการประท้วงรัฐบาลถนอม-ประภาสที่มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์ก่อนจะถึง “วันมหาวิปโยค”นั้น ข้าพเจ้าเป็นผู้หนึ่งที่ได้ร่วมชุมนุมด้วย  ในระหว่างการชุมนุมที่สนามฟุตบอลซึ่งยืดเยื้อนานเป็นสัปดาห์นั้น หนังสือเล่มหนึ่งที่ข้าพเจ้าซื้อมานั่งอ่านจนจบคือ จนกว่าเราจะพบกันอีก ของ “ศรีบูรพา” หนังสือเล่มนั้นดูเหมือนจะตีพิมพ์โดยสโมสรนิสิตจุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย  ตอนนั้นองค์กรและกลุ่มกิจกรรมของนักศึกษาเป็นผู้บุกเบิกในการนำวรรณกรรมเก่าๆ…